Jak Budować Ścianki Działowe 2025: Kompletny Przewodnik

W sercu każdego przemyślanego projektu wnętrz leży zdolność do efektywnego zarządzania przestrzenią. Jeśli zastanawiasz się, jak budować ścianki działowe, ten artykuł otworzy przed Tobą drzwi do świata możliwości, pozwalając na nowo zdefiniować funkcjonalność Twojego domu czy biura. Ścianki działowe to przegrody, które umiejętnie dzielą większe pomieszczenia na mniejsze, intymne strefy, tworząc komfortową i zorganizowaną przestrzeń. To niezawodny sposób na funkcjonalny podział Twojego otoczenia, dopasowany do indywidualnych potrzeb, bez naruszania konstrukcji budynku.

Spis treści:

• Wybór Materiałów na Ścianki Działowe – Zalety i Wady
• Narzędzia i Etapy Budowy Ścianki Działowej Krok po Kroku
• Izolacja Akustyczna i Ognioodporność Ścianek Działowych
• Aranżacja i Wykończenie Ścianek Działowych: Porady i Inspiracje
• Q&A

Zbudowanie ścianki działowej to proces, który na pierwszy rzut oka może wydawać się skomplikowany. Jednak w rzeczywistości, z odpowiednią wiedzą i narzędziami, staje się on projektem do zrealizowania dla każdego, kto marzy o zmianie. Od wyboru materiału, który idealnie wpasuje się w Twoje oczekiwania, po szczegółowe instrukcje montażu, krok po kroku przeprowadzimy Cię przez każdy etap. Zatem, zapnij pasy i przygotuj się na fascynującą podróż w świat projektowania wnętrz!

Przeglądając dostępne materiały na ścianki działowe, warto zwrócić uwagę na ich charakterystykę, by podjąć świadomą decyzję. Poniżej przedstawiono zróżnicowanie najpopularniejszych materiałów, biorąc pod uwagę kluczowe czynniki.

Jak widać, różnorodność materiałów dostępnych na rynku pozwala na niemal nieograniczone możliwości adaptacji przestrzeni. Decyzja o tym, z czego zbudować ścianki działowe, jest zawsze wypadkową naszych potrzeb, budżetu i estetycznych preferencji. Nie bójmy się eksperymentować, pamiętając jednak o kluczowych właściwościach każdego z rozwiązań, które omówimy w kolejnych sekcjach. Każdy materiał ma swoje "charakterek" i potrafi nas zaskoczyć – zarówno pozytywnie, jak i mniej. Czasem to właśnie najmniej oczywisty wybór okaże się strzałem w dziesiątkę, tworząc wnętrze, o którym marzyłeś.

Aby stworzyć angażującą wizualizację kosztów budowy ścianki działowej w zależności od wybranego materiału, można skorzystać z poniższego kodu Chart.js. Przedstawia on orientacyjne ceny materiałów na 1 m², co pozwala na szybkie porównanie i podjęcie wstępnej decyzji budżetowej.

Planujesz remont w stolicy? Dowiedz się więcej o kompleksowych rozwiązaniach dla Twojego wnętrza, odwiedzając stronę z informacjami na temat wykończenie mieszkania pod klucz w Warszawie.

Wybór Materiałów na Ścianki Działowe – Zalety i Wady

Decydując się na budowę ścianek działowych, stoimy przed pytaniem: "Z czego zrobić ściankę działową?". Odpowiedź na to pytanie zależy od wielu czynników, w tym od funkcji, jaką ścianka ma pełnić, budżetu, a także od estetycznych preferencji. Na szczęście, rynek oferuje szeroką gamę materiałów, a każdy z nich posiada unikalne właściwości.

Jednym z najpopularniejszych i ekonomicznych wyborów są płyty gipsowo-kartonowe. Są niezwykle lekkie i umożliwiają szybki montaż, co jest kluczowe, gdy czas nagli, a my chcemy błyskawicznie zmienić układ pomieszczeń. Standardowa grubość płyt to zazwyczaj 12,5 mm, a montuje się je na stalowym lub drewnianym stelażu. Można je bez problemu ciąć i kształtować, co daje elastyczność w projektowaniu.

Jednakże, jak w każdej beczce miodu, tak i tutaj znajdziemy łyżkę dziegciu. Płyty g-k same w sobie nie oferują wysokiej izolacji akustycznej, co może być problemem w sypialniach czy biurach. Można temu zaradzić, stosując dwie warstwy płyt po każdej stronie stelaża i wypełniając przestrzeń wełną mineralną, co znacząco poprawi izolację akustyczną. Odporność na wilgoć również jest ich piętą achillesową – w łazienkach czy kuchniach należy używać specjalnych zielonych płyt GKBI (wodoodpornych).

Przejdźmy teraz do betonu komórkowego, materiału, który często jest wybierany ze względu na łatwość obróbki i cięcia. To prawdziwy majstersztyk, jeśli chodzi o budowę łukowatych ścianek o fantazyjnych kształtach – po prostu bierzesz piłę i rzeźbisz, co tylko dusza zapragnie! W bloczkach, o grubościach często wynoszących 10 cm, 12 cm lub 15 cm, stosunkowo łatwo można drążyć bruzdy pod okablowanie elektryczne czy hydrauliczne, co jest niewątpliwą zaletą. Materiał ten jest również odporny na ogień, co podnosi bezpieczeństwo użytkowania.

Pamiętajmy jednak, że choć beton komórkowy jest tańszy od tradycyjnej cegły (około 15-30 zł za m²), jego izolacja akustyczna nie jest na najwyższym poziomie. Oznacza to, że do pomieszczeń wymagających ciszy (np. domowe biuro, sypialnia) może być konieczne zastosowanie dodatkowych rozwiązań izolacyjnych, takich jak panele akustyczne czy podwójne ściany z pustką powietrzną. Bloczki dostępne są w różnych wymiarach, ale do ścianek działowych najlepiej sprawdzą się lżejsze odmiany, o szerokości od dziesięciu centymetrów, aby nie obciążać nadmiernie konstrukcji stropu.

Nie możemy zapomnieć o klasycznej cegle oraz pustakach ceramicznych. To materiały, które wnoszą do wnętrza solidność i ponadczasowy charakter. Cegła, chociaż cięższa i droższa (30-60 zł za m²), zapewnia znakomitą izolację akustyczną i termiczną, a także jest niezwykle trwała i odporna na wilgoć. Budowa ściany z cegły to proces bardziej czasochłonny, wymagający zaprawy murarskiej i większej precyzji, ale efekty potrafią wynagrodzić każdy trud.

Pustaki ceramiczne są pewnego rodzaju kompromisem między cegłą a betonem komórkowym. Są lżejsze od cegły, a jednocześnie oferują lepszą izolację akustyczną niż beton komórkowy. W zależności od grubości (często 8 cm, 12 cm, 18 cm), kosztują zazwyczaj od 25 do 50 zł za m². Ich porowata struktura sprawia, że są dobrym wyborem dla pomieszczeń, gdzie zależy nam na zdrowym mikroklimacie. Niektórzy cenią je za to, że "oddychają", co pozytywnie wpływa na jakość powietrza wewnątrz.

Na koniec warto wspomnieć o luksferach, czyli szklanych pustakach. To rozwiązanie idealne dla tych, którzy pragną wpuścić do pomieszczenia więcej naturalnego światła, jednocześnie zachowując podział przestrzeni. Luksfery są piękne i nadają wnętrzu nowoczesny charakter, jednak ich wadą jest niska izolacja akustyczna i wysoka cena (50-150 zł za m² w zależności od wzoru i grubości). Montaż luksferów wymaga precyzji i specjalnych prętów zbrojonych, co czyni go bardziej skomplikowanym niż w przypadku innych materiałów. Wiesz, taka ścianka to trochę jak biżuteria w domu – dodaje blasku, ale trzeba o nią odpowiednio zadbać i zainwestować.

Podsumowując, wybór materiału na ściankę działową powinien być przemyślany i dostosowany do indywidualnych potrzeb. Nie ma jednego idealnego rozwiązania; najlepszym wyborem jest zawsze ten, który najlepiej spełnia Twoje oczekiwania pod względem funkcjonalności, estetyki i budżetu.

Narzędzia i Etapy Budowy Ścianki Działowej Krok po Kroku

Kiedy już zdecydujesz, z czego zbudować ściankę działową, nadejdzie czas na zaplanowanie i wykonanie prac. Rodzaj ścianki działowej i sposób jej montażu jest nierozerwalnie związany z wybranymi materiałami. Niezależnie od materiału, przygotowanie podłoża i precyzyjne wyznaczenie linii ścianki to podstawa. Zatem, chwytajmy za narzędzia i zabieramy się do dzieła!

Dla ścianek z płyt gipsowo-kartonowych, pierwszym krokiem jest montaż stalowego stelaża. Potrzebne będą profile UW (dolne i górne) oraz profile CW (pionowe). Profile UW mocuje się do podłogi i sufitu za pomocą kołków rozporowych, pamiętając o dylatacji (przez zastosowanie specjalnej taśmy akustycznej pod profilem), by zapobiec przenoszeniu dźwięków. Co 60 cm wsuwa się profile CW, które stanowią szkielet ścianki. Potrzebne narzędzia to wiertarka udarowa, poziomica, miarka, nożyce do blachy, śrubokręt lub wkrętarka i specjalne wkręty do G-K.

Następnie przykręca się płyty gipsowo-kartonowe do stelaża, rozpoczynając od jednej strony. Pamiętaj o tym, aby łączyć płyty w połowie profilu pionowego i pozostawić niewielką szczelinę dylatacyjną (ok. 1 cm) od podłogi i sufitu. Po zamocowaniu pierwszej strony ścianki, przystępujemy do ułożenia instalacji (elektrycznych, wodnych – jeśli są planowane) oraz izolacji akustycznej (np. wełny mineralnej o grubości 50-100 mm i gęstości 30-50 kg/m³). Po tych czynnościach zakłada się drugą stronę płyt GK. Całość wykańczana jest szpachlowaniem łączeń, gruntowaniem i malowaniem.

Budowa ścianki z betonu komórkowego wymaga nieco innych narzędzi i technik. Będziesz potrzebować zaprawy klejowej (zużycie ok. 25 kg na 1m³ muru), kielni, piły do betonu komórkowego (tzw. gazobetonu), poziomicy, młotka gumowego i pacy. Bloczki te, o wymiarach standardowo 600x240x100 mm, stawia się na cienką warstwę zaprawy klejowej, zazwyczaj 1-3 mm. Zaczynamy od warstwy wyrównującej zaprawy na istniejącym podłożu.

Pierwszy rząd bloczków układa się na tej warstwie z niezwykłą starannością, sprawdzając poziomicą ich wypoziomowanie. Kolejne warstwy układa się, pamiętając o przewiązaniu (czyli przesunięciu spoin pionowych o połowę długości bloczka, minimum 10 cm), co zwiększa stabilność konstrukcji. Ścianki tego typu stawia się z bloczków gładkich lub profilowanych na pióro i wpust, co ułatwia ich łączenie i eliminuje potrzebę stosowania zaprawy w spoinach pionowych. Wykonanie bruzd pod instalacje jest tu znacznie łatwiejsze, używając specjalnej frezarki lub dłuta.

Jeśli zdecydujesz się na ścianę z cegły, niezbędna będzie zaprawa murarska (zużycie ok. 15-20 kg na m² dla grubości 12 cm), kielnia, poziomica, wiadro, betoniarka (lub mieszadło do zaprawy) i młotek murarski. Cegły układamy na spoinę o grubości ok. 10-15 mm. Podobnie jak w przypadku betonu komórkowego, kluczowe jest staranne wypoziomowanie pierwszej warstwy. Ceglane ścianki charakteryzują się większą masą, co zapewnia doskonałą izolację akustyczną, ale wymaga solidniejszego podłoża i bardziej czasochłonnej pracy.

Budowa ścianki z luksferów to już inna bajka. Oprócz zaprawy klejowej do szkła (często biała, zużycie ok. 25 kg na 3-4 m²), będziesz potrzebować gumowego młotka, klinów dystansowych, a także prętów zbrojonych (o średnicy 4-6 mm) oraz silikonu sanitarnego. Luksfery układa się na specjalnej zaprawie z zachowaniem dylatacji (zwykle ok. 1 cm) od sąsiadujących elementów konstrukcyjnych. Pręty zbrojone, umieszczane w poziomych i pionowych spoinach co 2-3 rzędy, zwiększają stabilność ścianki. To precyzyjna praca, wymagająca cierpliwości, ale efekt wizualny potrafi być oszałamiający!

Bez względu na wybrany materiał, zawsze pamiętaj o bezpieczeństwie. Stosuj rękawice ochronne, okulary i odzież roboczą. Prawidłowe oświetlenie miejsca pracy jest równie ważne. Rodzaj ścianki działowej to nie tylko estetyka, ale także stabilność i bezpieczeństwo. Przed przystąpieniem do pracy zawsze warto skonsultować się z fachowcem, zwłaszcza jeśli nie masz doświadczenia w pracach budowlanych. Lepiej zadać jedno pytanie za dużo niż potem żałować – jak to mówią, przezorny zawsze ubezpieczony.

Izolacja Akustyczna i Ognioodporność Ścianek Działowych

Kiedy stoisz przed wyzwaniem, jak budować ścianki działowe, nie wystarczy pomyśleć o samej konstrukcji czy estetyce. Kluczowe są również właściwości użytkowe, a wśród nich izolacja akustyczna i ognioodporność. To nie fanaberia, to zdrowy rozsądek i wymóg bezpieczeństwa, szczególnie w przypadku wydzielania stref, gdzie cisza i spokój są na wagę złota, a bezpieczeństwo nie może być kompromisem. Przecież nikt nie chce słyszeć sąsiadów za ścianą, jak śpiewają pod prysznicem, prawda?

Jeśli chodzi o izolację akustyczną, płyty gipsowo-kartonowe w swojej podstawowej formie nie są mistrzami. Typowa ścianka jednopłytowa może oferować izolacyjność akustyczną na poziomie zaledwie 30-35 dB, co w praktyce oznacza, że rozmowy i dźwięki przenoszą się z łatwością. Jeśli Twoim celem jest wydzielenie przestrzeni biurowej, sypialni czy po prostu miejsca, gdzie możesz skupić się lub odpocząć, musisz pomyśleć o wzmocnieniu akustyki. Rozwiązaniem jest zastosowanie podwójnej warstwy płyt GK (np. 2x12,5 mm) po każdej stronie stelaża i wypełnienie przestrzeni między nimi wełną mineralną o grubości co najmniej 50-75 mm i gęstości 30-50 kg/m³. Taka konstrukcja może podnieść izolacyjność do 45-55 dB, co znacznie poprawia komfort akustyczny.

Beton komórkowy, mimo swoich wielu zalet, również nie jest szczytem marzeń w kwestii izolacji akustycznej. Typowa ścianka z bloczków o grubości 10 cm oferuje izolacyjność na poziomie około 35-40 dB. Owszem, jest bardziej solidny niż pojedyncza warstwa GK, ale w pomieszczeniach wymagających wyższej ochrony przed hałasem, będzie potrzebna dodatkowa warstwa izolacji, np. panele akustyczne, specjalistyczne tynki czy systemy lekkiej zabudowy przedściankowej z wełną mineralną. Pamiętaj, że diabeł tkwi w szczegółach – nawet najmniejsze nieszczelności mogą zniweczyć efekt izolacyjny.

Z kolei tradycyjna cegła i pustaki ceramiczne, ze względu na swoją masę i gęstość, zapewniają znacznie lepszą izolację akustyczną. Ścianka z cegły o grubości 12 cm może osiągnąć izolacyjność na poziomie 45-50 dB, a o grubości 24 cm – nawet ponad 55 dB. To jest już poziom, który skutecznie ogranicza przenoszenie hałasu. Są to więc materiały godne rozważenia tam, gdzie spokój jest priorytetem.

Przejdźmy teraz do ognioodporności. To cecha, która bezpośrednio przekłada się na bezpieczeństwo pożarowe budynku. Materiały budowlane klasyfikowane są pod względem reakcji na ogień (np. A1 – niepalne) oraz odporności ogniowej (czas w minutach, przez który element konstrukcyjny zachowuje swoje właściwości w warunkach pożaru, np. REI 60 oznacza odporność 60 minut na nośność, szczelność i izolacyjność ogniową).

Beton komórkowy to materiał niepalny (klasa reakcji na ogień A1). Ścianka z bloczków betonowo-komórkowych o grubości 10 cm może osiągnąć odporność ogniową EI 120 (izolacyjność i szczelność przez 120 minut), co jest bardzo dobrym wynikiem. To sprawia, że jest to bezpieczny wybór do większości zastosowań domowych.

Płyty gipsowo-kartonowe również są klasyfikowane jako materiały niepalne lub trudno zapalne. Standardowe płyty GKB (typ A) nie zapewniają wysokiej odporności ogniowej, ale na rynku dostępne są specjalistyczne płyty ognioodporne GKF (typ F, o zwiększonej zawartości włókien szklanych), które mogą zapewnić odporność ogniową nawet do EI 120 (dla systemu dwuwarstwowego). W zależności od wymogów przeciwpożarowych, należy wybrać odpowiedni system zabudowy gipsowo-kartonowej.

Cegła i pustaki ceramiczne to naturalne materiały mineralne, które są całkowicie niepalne (klasa A1). Ich odporność ogniowa jest zazwyczaj bardzo wysoka, wynosząca EI 120, a często nawet EI 240 i więcej, w zależności od grubości ścianki. Są więc idealnym wyborem do zastosowań, gdzie wymogi przeciwpożarowe są szczególnie rygorystyczne, jak np. w obiektach użyteczności publicznej czy tam, gdzie przechowujemy materiały łatwopalne.

Podsumowując, planując budowę ścianek działowych, zawsze należy wziąć pod uwagę ich przyszłe przeznaczenie i ewentualne zagrożenia. Czy to będzie ścianka w sypialni, gabinecie, czy oddzielająca garaż od reszty domu – każda wymaga innego podejścia do kwestii akustyki i ognioodporności. Pamiętaj, że inwestycja w lepsze materiały to inwestycja w Twój spokój i bezpieczeństwo. Bo przecież lepiej dmuchać na zimne, niż potem gasić pożar, prawda?

Aranżacja i Wykończenie Ścianek Działowych: Porady i Inspiracje

Kiedy fundamenty zostały już położone i ściana działowa dumnie stoi, przechodzimy do etapu, w którym budowlaniec staje się artystą. Aranżacja i wykończenie to wisienka na torcie każdej budowy ścianek działowych. To właśnie tutaj ściana przestaje być tylko przegrodą, a staje się integralną częścią wnętrza, odzwierciedlającą Twój styl i charakter. Jak to mawiał klasyk: "diabeł tkwi w szczegółach", a w wykończeniu wnętrz to stwierdzenie nabiera szczególnego znaczenia.

Jeśli zdecydowałeś się na lekkie przegrody z płyt gipsowo-kartonowych, masz przed sobą szerokie pole do popisu. Gładka powierzchnia płyt G-K jest idealnym płótnem dla wszelkich farb, tapet, czy nawet tynków dekoracyjnych. Możesz postawić na klasyczną biel, która optycznie powiększy przestrzeń, lub zaszaleć z intensywnymi kolorami, tworząc akcentową ścianę. Trend na "wallpapers" wraca, więc możesz wybrać tapety strukturalne, z motywami roślinnymi czy geometrycznymi, które dodadzą wnętrzu głębi i indywidualnego charakteru. Możesz również zdecydować się na okładziny ścienne, takie jak panele 3D, drewniane lamele czy imitacje kamienia, które wniosą do wnętrza naturalne piękno i teksturę.

Dla ścianek z betonu komórkowego czy cegły, możliwości wykończenia są równie bogate. Tynkowanie, gładzenie i malowanie to najbardziej podstawowe rozwiązania. Ale dlaczego by nie pójść o krok dalej? Naturalny wygląd cegły można wyeksponować, pozostawiając ją w surowym stanie, jedynie impregnując dla ochrony i podkreślenia koloru. To rozwiązanie idealne dla wnętrz w stylu industrialnym, loftowym czy rustykalnym. Beton komórkowy, dzięki swojej łatwości w obróbce, pozwala na tworzenie nisz, półek, a nawet artystycznych reliefów, które po pomalowaniu stworzą unikalne dekoracje. Możesz też zastosować ozdobny tynk betonowy, uzyskując nowoczesny efekt w surowym klimacie.

Teraz o kilku przydatnych trikach i radach aranżacyjnych, które przekształcą Twoją ściankę działową w prawdziwe dzieło sztuki. Pamiętasz, jak chcieliśmy wydzielić strefę jadalnianą od salonu? Niska, otwarta od góry konstrukcja to doskonałe rozwiązanie! Pozwala na optyczne rozdzielenie funkcji, jednocześnie nie ograniczając przepływu światła i nie zamykając przestrzeni. Taka "pół-ścianka" może również pełnić funkcję barku, wyspy kuchennej lub niskiej biblioteczki, dodając wnętrzu funkcjonalności. Wiesz, jak to jest, kiedy goście wpadają i chcą pogadać, a Ty jeszcze szatkujesz cebulę – taka ścianka to idealny bufor, a jednocześnie most do rozmowy!

Warto rozważyć wkomponowanie we ścianki wnęk i półek, które można wykorzystać do przechowywania książek, ekspozycji pamiątek czy roślin. Podświetlenie LED w takich wnękach stworzy nastrojową atmosferę wieczorami. Luksfery, jak już wcześniej wspominaliśmy, są same w sobie elementem dekoracyjnym. Ich montaż pozwoli na subtelne rozjaśnienie ciemniejszych zakamarków domu, np. przedpokoju czy garderoby, a różnorodne wzory szkła (od przezroczystych po satynowe, barwione) dają mnóstwo możliwości estetycznych. Zapewniają intymność, ale jednocześnie wpuszczają światło – to takie eleganckie mruganie okiem w stronę funkcjonalności.

Nie bój się używać luster! Zamontowane na ściance działowej, potrafią zdziałać cuda – optycznie powiększyć przestrzeń, rozjaśnić ją i nadać elegancji. Szczególnie w wąskich korytarzach czy małych pomieszczeniach, lustra to prawdziwi czarodzieje. Pamiętaj również o detalach, takich jak listwy przypodłogowe, gniazdka elektryczne czy włączniki światła. Ich styl i kolor powinny być spójne z ogólnym wystrojem wnętrza. To właśnie te drobne elementy tworzą spójny i przemyślany design.

Czy to lekkie przegrody czy solidne ściany, znajdź idealne rozwiązanie dla swojego wnętrza, które będzie nie tylko funkcjonalne, ale również piękne. Wykończenie ścianek działowych to szansa na pokazanie kreatywności i nadanie domowi prawdziwego "ja". Niech każda ścianka opowiada swoją historię, wpisując się w ogólną narrację Twojego wnętrza, jakby była jednym z bohaterów epickiej sagi o metamorfozie przestrzeni.

Q&A

P: Czy każda ścianka działowa musi mieć izolację akustyczną?

O: Nie każda. To zależy od przeznaczenia pomieszczenia. W miejscach wymagających ciszy, takich jak sypialnie czy biura, zdecydowanie warto zainwestować w dobrą izolację akustyczną, np. z użyciem wełny mineralnej w przypadku ścianek gipsowo-kartonowych lub zastosowanie materiałów o większej masie, jak cegła.

P: Jaki materiał na ściankę działową jest najszybszy w montażu?

O: Płyty gipsowo-kartonowe montowane na stalowym stelażu są zdecydowanie najszybsze w montażu. Pozwalają na błyskawiczne podział przestrzeni, a ich obróbka jest prosta i czysta.

P: Czy ścianka działowa z betonu komórkowego nadaje się do łazienki?

O: Tak, beton komórkowy jest materiałem odpornym na wilgoć, więc może być stosowany w łazienkach. Ważne jest jednak, aby zastosować odpowiednie zabezpieczenia, takie jak folia w płynie pod płytkami, aby zapewnić pełną wodoszczelność.

P: Czy mogę samodzielnie zbudować ściankę działową, nie mając doświadczenia?

O: Zbudowanie prostej ścianki z płyt gipsowo-kartonowych jest możliwe dla osoby z podstawowymi umiejętnościami majsterkowania. W przypadku bardziej skomplikowanych konstrukcji, takich jak cegła czy luksfery, a także dla uzyskania optymalnej izolacji akustycznej, zaleca się skorzystanie z usług doświadczonego fachowca, aby uniknąć błędów i zapewnić trwałość oraz bezpieczeństwo konstrukcji.

P: Jakie są główne czynniki wpływające na koszt budowy ścianki działowej?

O: Główne czynniki to: rodzaj wybranego materiału (płyty G-K są zazwyczaj najtańsze, luksfery najdroższe), grubość ścianki, potrzeba izolacji akustycznej lub ognioodporności, a także koszt robocizny. Ceny mogą się również różnić w zależności od regionu i dostępności materiałów.